Marta là một trong những cầu thủ nữ xuất sắc nhất lịch sử bóng đá với một sự nghiệp vĩ đại cùng 6 lần được FIFA vinh danh là nữ cầu thủ xuất sắc nhất năm.
Trong lần thứ 6 được FIFA vinh danh, cô đã trở lại nơi mình lớn lên là Dois Riachos – một thị trấn với dân số chưa tới 12.000 người. Tại đây, cô đã kể lại hành trình kỳ diệu để trở thành một ngôi sao bóng đá hàng đầu thế giới, về việc bị Pele trêu đùa trên điện thoại và khi…. lần đầu thấy tuyết rơi.
Cô đến với bóng đá thế nào?
Tôi sinh ra trong một gia đình bình thường với 2 anh em trai và 1 em gái. Cha mẹ bỏ nhau khi chúng tôi còn nhỏ, thế nên bà ngoại là người nuôi tôi khôn lớn. Gia đình tôi có rất nhiều thành viên và đông anh em họ, chúng tôi thường chơi bóng đá với nhau – đó là khi mọi thứ bắt đầu. Năm 7 tuổi, tôi nhận ra mình có tài và bắt đầu nghĩ tới việc trở thành cầu thủ. Sau vài năm, tôi hiểu rằng bóng đá có thể mở ra con đường để thay đổi cuộc sống của cả gia đình.
Cô có thể nói rõ hơn về hoàn cảnh gia đình mình không?
Sau khi li dị, mẹ tôi phải làm việc gấp đôi để duy trì mức sống tối thiểu cho gia đình – tức là để chúng tôi có nhà mà ở và có đồ để ăn. Điều đó rất khó với người ở Dois Riachos, vì nơi đó không có nhiều việc làm. Cơ bản chúng tôi chỉ làm nông dân hoặc lao động thuê thôi – tùy thuộc vào trình độ học vấn. Mẹ tôi thì không được học hành gì, thậm chí chúng tôi là người dạy bà viết tên mình. Hồi đó mọi chuyện rất khó khăn. Mục tiêu của cuộc sống là có cái mà ăn hàng ngày, nhưng điều đó không phải lúc nào cũng khả thi, cho tới khi bà dang tay cứu vớt chúng tôi.
Ai là thần tượng bóng đá của cô khi còn nhỏ?
Hồi nhỏ, tôi gần như không bao giờ thấy phụ nữ đá bóng, trên TV thì càng không. Tôi chẳng có một nữ cầu thủ nào là hình mẫu cả vì đơn giản là tôi đâu có biết ai. Sissi và Pretinha là những tượng đài của ĐT nữ Brazil khi đó, nhưng các trận của họ không được phát trên TV. Thế nên tôi thích xem Rivaldo. Anh ấy là một cầu thủ tuyệt vời, số 10 huyền thoại với những khoảnh khắc ma thuật, và đặc biệt là thuận chân trái như tôi vậy. Rivaldo là nguồn cảm hứng cho tôi khi còn nhỏ, nhưng tôi không xem anh ấy là thần tượng vì mẹ mới là nhất. Nhưng Rivaldo chính là cầu thủ đầu tiên mà tôi thích xem.
Những vấn đề lớn nhất với một cô gái thích đá bóng là gì?
Không có đội bóng nữ nào ở thị trấn và thậm chí là cả khu vực tôi sinh sống cả, trong khi đá cùng đội nam thì quá sức của tôi. Ngoài ra việc tới Maceio – thủ phủ bang – là giấc mơ quá xa vời và gia đình tôi có mơ cũng không thể đạt tới. Rất nhiều lần tôi phải nghe những lời đùa cợt ác ý, và quả thực có những ngày tôi không biết mình cần phải làm gì. Thỉnh thoảng tôi phải đánh nhau với mấy thằng con trai chỉ để chúng tôn trọng tôi hơn và nhìn nhận rằng tôi có thể đá bóng. Tôi cố gắng vượt qua sự phân biệt đối xử và khoảng cách giới tính trên sân. Điều đó rất khó, nhưng nó chính là động lực để tôi dắt bóng qua mọi đối thủ và sút mạnh hơn.
Rốt cuộc cô thử việc tại Vasco da Gama, cách quê nhà hơn 2.000km…
Khi đó tôi 14 tuổi nhưng chẳng nghĩ tới lần thứ 2. Cơ hội đến sau khi tôi tha dự 2 giải futsal. Mỗi cuối tuần, đội của tôi tới Santana do Ipanema, cách Dois Riachos khoảng 20km, nhưng một trong số HLV của đối thủ nói là họ sẽ bỏ về nếu tôi cũng đá. Thực ra chẳng có luật lệ nào cấm tôi chơi bóng cùng họ cả, nhưng phần lớn đội bóng đều không đồng ý cho tôi thi đấu, thế nên giám đốc của đội nói tôi không nên thi đấu cùng họ thời gian này. Ban tổ chức giải đấu đó tới từ Rio de Janeiro, thế là một trong số anh em họ tôi hỏi rằng liệu họ có thể sắp xếp để tôi thử việc tại Vasco da Gama hay Fluminense – những đội bóng nữ mạnh khi ấy không.
Tôi không dám chắc, bởi biết mình cần tiền để đi xe bus, ăn uống và chi tiêu trong 3 ngày rong ruổi trên đường. Gia đình và bạn bè quyết định quyên góp tiền, và điều đó giúp tôi vượt 2.000km để tới Rio. Mẹ tôi không nghĩ là con gái mình đủ can đảm để bỏ mọi thứ sau lưng, nhưng tôi thì chẳng suy tính nhiều. Tâm trí tôi chỉ nghĩ làm sao để thực hiện giấc mơ. Bà chỉ thực sự tin khi tôi bước lên xe bus.
Khi nào thì cô bắt đầu tin rằng mình có thể trở thành cầu thủ chuyên nghiệp?
Điều đó xảy ra ngay khi tôi tới Vasco và nhìn vào cơ sở vật chất của họ: Các cô gái đều có trang phục riêng, bóng riêng và các bài tập chuyên biệt. Ở Dois Riachos thì tôi phải dùng chung bóng với 20 đứa trẻ khác. Tôi biết rằng mình đang ở đúng nơi đúng thời điểm. Điều buồn cười là khi tôi ở nhà Marcos – là người đã giúp tôi khi ở Rio – nhưng ông ấy chẳng nói khi nào thì buổi thử việc sẽ bắt đầu. Tôi phải đợi cả tuần ròng. Rồi một sáng thức dậy, ông ta nói là sẵn sàng đi. Tôi chẳng có mấy thời gian để chuẩn bị.
Đó là năm 2000 – rồi 4 năm sau cô gia nhập cLB Umea của Thụy Điển. Điều đó diên ra thế nào?
Tôi đá trận đầu cho ĐT Brazil năm 2002, và chúng tôi tới Thụy Điển dự World Cup 2003. Chúng tôi thua 1-2 ở vòng 16 đội, nhưng tôi ghi 1 bàn trên chấm phạt đền. Vài tháng sau, 1 hãng truyền hình Thụy Điển tới Brazil để phỏng vấn Robinho – khi đó đang nổi như cồn ở Santos, rồi một ký giả quyết định quay hình tôi để làm một phóng sự nhỏ về bóng đá nữ ở Brazil. Khi chương trình đó phát sóng ở Thụy Điển, Umea chú ý tới tôi và liên hệ. Nói thật, lúc đầu tôi tưởng đó là trò lừa qua điện thoại. Tôi còn chẳng biết Thụy Điển nằm ở đâu trên bản đồ. Nhưng họ cứ hỏi suốt cả tuần và rốt cuộc tôi cũng nhận ra rằng đó là cơ hội tuyệt vời để chứng tỏ bản thân không chỉ ở ĐTQG mà còn tại Champions League.
Gia nhập Umea là một trong những quyết định lớn nhất cuộc đời tôi. Đó là khi tôi thực sự sống cuộc đời cầu thủ, chăm sóc bản thân và tuân theo những nguyên tắc hàng ngày do CLB đặt ra.
Cô có gặp nhiều khó khăn khi thay đổi cuộc sống từ Nam Mỹ tới Scandinavia không?
Tôi tới Thụy Điển là tháng 2/2004 và trời có tuyết rơi. Khi đó tôi chưa từng được thấy tuyết, thế nên chẳng chuẩn bị áo ấm gì cả, chỉ có mỗi cái áo khoác và giày cao gót. Cảm ơn Chúa là Chủ tịch của CLB Umea đã đợi sẵn ở Stockholm và mang cho tôi một cái áo ấm. Chúng tôi bay tới Umea, khi bước ra khỏi sân bay là lúc 4h chiều nhưng trời đã tối đen. Lúc đó tôi nghĩ ‘Chắc họ đùa! Làm thế nào mà đá bóng ở đây được?’ Vài ngày đầu thì hơi khó, nhưng sa đó tôi dần ổn định và gặp vài người Brazil. Họ giúp tôi cảm giác của gia đình.
Thời tiết lạnh ảnh hưởng thế nào tới việc chơi bóng của cô?
Cái khó nhất là tôi gần như không cảm nhận được ngón chân mình, thế nên việc sút bóng rất khó. Khi đó tôi chỉ cố gắng chạy nhiều hơn, thường xuyên di chuyển để giữ ấm cơ thể.
Thành tích ghi bàn của cô tại Umea rất đáng ngưỡng mộ: Hơn 100 bàn, hiệu suất là hơn 1 bàn/trận. Làm thế nào mà cô làm quen với bóng đá châu Âu nhanh như vậy?
Ngay từ đầu tôi đã cảm thấy mình có thể tọa ấn tượng tốt bởi mình gia nhập đội khi còn rất trẻ. Năm 18 tuổi, bạn có thể chạy 100m mà chẳng cảm thấy gì. Tốc độ là điểm mạnh của tôi, và điều đó giúp tôi dắt bóng qua những đối thủ to khỏe hơn mình. 5 năm tại Umea thật tuyệt vời. Chúng tôi giành tới 4 chức VĐQG và vô địch UEFA Women’s Cup. Khi đó tôi thực sự như bay trên sân, dễ dàng chạy nước rút tới 20 lần trong một trận. Còn giờ thì chạy 10 lần thôi là phê lắm rồi.
Khoảnh khắc nào là đáng nhớ nhất trong sự nghiệp vĩ đại của cô?
Theo tôi là năm 2006, mỗi lần nhớ lại là tôi lại muốn khóc. Khi đó tôi trở về Dois Riachos với danh hiệu Cầu thủ xuất sắc nhất năm của FIFA trong tay. Tôi tới thành phố lúc nửa đêm nhưng mọi người vẫn thức để chào mừng tôi về nhà. Đường phố đầy người, ai cũng lái xe chạy vòng quanh thành phố, thậm chí có cả một cái xe cứu hỏa đi hộ tống. Đó là khoảnh khắc khó quên nhất trong sự nghiệp của tôi. Thật khó tin khi tôi sinh ra ở vùng nông thôn Alagoas, nơi mà cơ hội để có một sự nghiệp thành công gần như không xuất hiện, rồi được đi vòng quanh thế giới và nhận giải thưởng ở Thụy Sỹ.
Nếu chỉ ở Alagoas thì bây giờ tôi sẽ ra sao? Có lẽ đã kết hôn, có một đống con và chắc chắn sẽ làm nông. Tôi thực sự vẫn không hiểu được ý nghĩa của mọi chuyện, và có lẽ đó cũng là lý do khiến tôi luôn xúc động khi về quê nhà.
Cô cảm thấy sao khi Pele nói rằng cô là phiên bản nữ của mình?
Tôi thực sự tự hào khi nhận được lời khen từ cầu thủ vĩ đại nhất lịch sử bóng đá. Ai cũng hiểu rằng mọi sự so sánh đều không thực sự phù hợp, nhưng với tôi đó là vinh dự. Tôi tự hào khi được mọi người nhớ tới bên cạnh “vua bóng đá”.
Cô đã gặp Pele vài lần, cảm giác của cô thế nào?
Có lẽ tôi gặp ông ấy 3 lần trong các sự kiện của FIFA và một chương trình ở Brazil. Chúng tôi có nói chuyện, rồi Pele nhìn tôi và nói “Thành thật thì chân của cô đẹp hơn tôi đấy”, nói thật tôi hơi xấu hổ và chẳng biết đáp lại ra sao. Đó là khoảnh khắc rất đặc biệt.
Vậy còn chuyện Pele gọi điện trêu cô thì sao nhỉ?
Chúng tôi có chung nhà tài trợ và Pele đã hùa cùng mấy tay trong công ty để chọc tôi một vố. Cũng vui lắm. Ông ấy nói “Cô có biết tôi là ai không?” Tôi đáp “Không.” Ông ấy nói “Edson đây.” Và tôi sẵng lại “Là thằng nào?” Phải mất một lúc tôi mới nhận ra rằng mình đang nói chuyện với Pele qua điện thoại.
Cô đã nói chuyện với Pele lần nào kể từ khi phá kỷ lục ghi bàn cho Brazil của ông ấy chưa?
Chưa, nhưng mọi thứ giữa chúng tôi đều ổn. Ông ấy cũng nói về một câu chuyện ở Maceio – thủ phủ của Bang nơi tôi lớn lên. Họ muốn đổi tên SVĐ Estadio Rei Pele thành Estadio Rainha Marta. Nói thật tôi chẳng có quyền gì lên tiếng, nhưng quả thực nếu điều đó thực sự xảy ra thì tôi cảm thấy vô cùng vinh dự. Hình dung mà xem – một SVĐ mang tên cả vua và nữ hoàng.
Cảm giác của cô ra sao khi được vinh danh là nữ cầu thủ xuất sắc nhất mọi thời đại?
Cũng giống như khi người ta gọi tôi là “nữ hoàng bóng đá”, thiên tài hay “cầu thủ vĩ đại”… tôi chỉ cố gắng tiếp nhận điều đó một cách chuẩn mực nhất. Tôi luôn coi điều đó là động lực để mình tiếp tục lao động và tiến về phía trước. Tôi không đặt mục tiêu cố gắng để trở thành cầu thủ xuất sắc nhất mọi thời đại. Tôi muốn khi giải nghệ, mình có thể thấy được nhiều Marta hơn, nhiều nữ cầu thủ hơn để tên tuổi Brazil tiếp tục vươn cao.
Cô đã bao giờ nói chuyện với Lionel Messi và Cristiano Ronaldo chưa? Đã bao giờ cô thử nói mấy câu đùa đại loại như Marta có nhiều danh hiệu cá nhân hơn Cristiano chưa?
Chưa. Thực ra chúng tôi khá hiểu nhau là khác. Tôi từng tới Turin để dự một buổi chụp hình cho nhãn hàng tài trợ, và Cristiano luôn lịch thiệp khi chào đón tôi. Cậu ấy luôn khát khao, tôi cũng vậy, nhưng có thể nói rằng cậu ấy truyền cảm hứng cho tôi. Cristiano cực kỳ chuyên nghiệp và luôn nỗ lực hết sức trong mọi chuyện. Messi thì hơi khép kín một chút, trong khi tôi lại không nói được mấy câu Tây Ban Nha. Thế nên với Messi thì tôi chỉ có thê xã giao kiểu “Hôm nay cậu thế nào?” Tôi không muốn khiến người khác cảm thấy phiền nên thường giữ im lặng.
Cô đã có những lời vô cùng cảm động sau khi Brazil thua Pháp tại World Cup 2019. Cô đã nói về thế hệ sau này….
Đó không phải là điều tôi dự tính trước. Tôi chỉ nói những lời từ trái tim sau khi chứng kiến các đồng đội trẻ của mình rơi nước mắt. Tôi là thành viên của ĐTQG đã lâu năm rồi. Khi mới là tuyển thủ, chúng tôi còn không có đủ dụng cụ tập luyện. Chúng tôi đã trải qua rất nhiều chuyện, thế nên tôi muốn nói với thế hệ tiếp theo về trách nhiệm của họ và không được để thành tích của đội đi xuống.
Tôi luôn nhấn mạnh tầm quan trọng của các CLB, lãnh đạo và những lĩnh vực khác, nhưng chúng tôi – các cầu thủ – cũng có vai trò của mình. Đó là lý do vì sao việc tập luyện hàng ngày lại quan trọng nếu bạn thực sự muốn trở thành cầu thủ.
Cô là phụ nữ Mỹ Latin duy nhất được đảm nhận vai trò đại sứ Liên hiệp quốc. Điều đó có ý nghĩa thế nào?
Tôi tin rằng mình đã được trao những cơ hội tuyệt vời trong cuộc đời. Tôi đã gặp những trở ngại trong cuộc đời – và đó là điều mà Liên hiệp quốc muốn đấu tranh, nên giờ đây tôi muốn sử dụng hình ảnh của mình để chống nạn phân biệt đối xử và những điều mà mình từng phải chịu đựng. Họ lắng nghe câu chuyện đời tôi và nhận ra rằng mình không cần một siêu sao điện ảnh để làm gương. Tôi tự hào khi truyền tải được thông điệp về hy vọng, sự tự tin và sức sống cho cả thế giới.
