Hướng đi nào để phát triển được Thể thao thành tích cao của Việt Nam?

Với mong muốn đóng góp vào sự phát triển cho Thể thao thành tích cao Việt Nam, Tiến sĩ Nguyễn Thu Hương – Tổng giám đốc Nam Hương Corp, người sáng lập của Global Sport Management đã có những nhận định, góp ý đồng thời đưa ra những giải pháp chiến lược cho TTTTC Việt Nam.

Thể thao thành tích cao (TTTTC) của Việt Nam trong bao nhiêu năm qua vẫn chỉ đứng thứ 2 trong khu vực Đông Nam Á và đứng rất xa trong các kỳ thi đấu Olympic. Thêm vào đó, thành tích thi đấu của các VĐV TTTTC chưa thực sự ổn định. Thể thao đỉnh cao được bắt nguồn từ chính các VĐV, nếu chúng ta không có một chiến lược đúng đắn trong việc tìm kiếm, đào tạo, nuôi dưỡng và phát triển VĐV TTTTC để họ có thể tỏa sáng trên đấu trường quốc tế, thì chắc chắn Thể thao đỉnh cao của Việt Nam sẽ mãi giậm chân tại chỗ và chỉ loanh quanh trong khu vực Đông Nam Á mà thôi.

Ở Mỹ, người ta không dùng đòn roi để đào tạo các VĐV, họ tìm kiếm những VĐV Thể thao xuất sắc nhất ở các trường học. Thậm chí chính phủ Mỹ còn chẳng cần lập ra bất cứ tổ chức hay bộ, ban ngành nào để giám sát các hoạt động Thể thao, làm giảm sự cồng kềnh cho nội các và nhẹ tiền thuế của dân.

Còn tại Thái Lan, các CLB Thể thao học đường sẽ liên kết với các CLB Thể thao chuyên nghiệp. Ngay sau khi tốt nghiệp, nếu VĐV có tố chất, họ sẽ được phát triển tại các CLB này. Nhờ đó, những VĐV TTTTC vừa theo đuổi được niềm đam mê, mà vẫn được tiếp thu được văn hóa, kiến thức, đồng thời củng cố các mối quan hệ xã hội của mình.

Thể thao Việt Nam đang đi theo hướng tìm kiếm học viên có năng khiếu, sau đó tập trung VĐV tại các trường chuyên huấn luyện Thể thao, đào tạo theo kiểu “gà nòi”, điều đó dẫn đến khả năng đa dạng hóa kiến thức của VĐV rất yếu, mối quan hệ của họ cũng chỉ loanh quanh trong Ngành Thể thao và kết quả là:

• Người chơi Thể thao chuyên nghiệp không biết nhiều về kinh doanh hay thương mại: sau khi kết thúc sự nghiệp thi đấu đỉnh cao, họ rơi vào khoảng trống và gặp nhiều khó khăn trong việc hoà nhập với cuộc sống bình thường do thiếu hay thậm chí yếu nhiều kỹ năng mềm, những điều đáng lẽ phải được học từ trên ghế nhà trường. 
• Người giỏi về kinh doanh và thương mại thì chẳng thể tiếp cận với TTTTC vì các tài năng Thể thao đã theo học tại trường năng khiếu. Mặt khác, những trường học bình thường thì không có khái niệm đưa TTTTC như một hoạt động bắt buộc.
• Hệ thống đào tạo tại các trường học không coi trọng việc đào tạo thể chất, trang thiết bị trong trường học không đủ để tìm kiếm và phát triển những tài năng Thể thao đi theo hướng chuyên nghiệp.

Và hệ lụy là:

• Những người quản lý Thể thao rất yếu và thiếu kiến thức về lĩnh vực tiếp thị Thể thao chuyên nghiệp nên luôn sử dụng cơ chế xin cho để vận hành hoạt động Thể thao. 
• Các VĐV TTTTC thì hoàn toàn không có sự hiểu biết về việc xây dựng thương hiệu cá nhân để có thể thu hút được nhà tài trợ. Bản thân VĐV muốn tìm nguồn đầu tư nhưng lại thiếu quá nhiều kỹ năng mềm, chưa kể việc lười học các kiến thức khác ngoài Thể thao, dẫn đến việc khó trở thành gương mặt truyền cảm hứng tới công chúng. 
• Các chương trình đào tạo quản lý & tiếp thị Thể thao chuyên nghiệp của Việt Nam gần như đang ở mức độ rất thấp so với nhu cầu thực tế của xã hội. Chúng ta thiếu một loạt các công ty hoạt động chuyên nghiệp trong lĩnh vực xây dựng thương hiệu cho VĐV TTTTC, tiếp thị tài năng Thể thao và tổ chức các sự kiện thi đấu Thể thao đỉnh cao chuyên nghiệp. 

Chính vì yếu và thiếu đội ngũ giỏi tiếp thị Thể thao chuyên nghiệp nên Thể thao đỉnh cao của Việt Nam hoàn toàn phụ thuộc vào “bình sữa mẹ” đó là Nhà nước và “bình sữa” này ngày càng cạn bởi còn phải lo quá nhiều hoạt động khác nhằm phát triển xã hội.

• Thay đổi cách tuyển chọn vận động viên: Thay vì tập trung vào các trường Công lập, hãy liên kết với các trường Tư nhân và Quốc tế. Tham khảo cách Thái Lan đang áp dụng để xã hội hoá và phát triển TTTTC. Hãy sử dụng cơ sở vật chất của các trường Quốc tế có đủ tiêu chuẩn và đưa TTTTC hợp tác với nhà trường để cùng phát triển.
• Vận động được nguồn đầu tư phát triển tài năng từ chính gia đình: Các trường Dân lập, trường Quốc tế và cả các trường Công lập hãy chứng minh cho phụ huynh thấy: nếu con họ có tài năng Thể thao, được đầu tư bài bản để xây dựng thương hiệu cá nhân cùng năng khiếu đó song song với việc học kiến thức phổ thông thì sẽ có một tương lai tươi sáng (như các Ngôi sao Thể thao của các nước phát triển). Phụ huynh sẽ đầu tư cho con của họ. Theo nghiên cứu của tôi khi thực hiện phỏng vấn 100 phụ huynh là doanh nhân với câu hỏi: “Anh/chị có sẵn sàng đầu tư cho con theo Thể thao chuyên nghiệp nếu phát hiện con có tài năng hay không?” – 99% phụ huynh đều trả lời là sẵn sàng đầu tư. Như vậy có thể thấy, chúng ta đang lãng phí một nguồn lực tài chính rất lớn từ cộng đồng để có thể tìm ra nhiều hạt giống cho Thể thao đỉnh cao trong tương lai. Chưa kể, với các gia đình có điều kiện, họ sẵn sàng hỗ trợ mọi nguồn lực tốt nhất để con mình có thể theo đuổi được đam mê, từ đó chúng ta không còn phụ thuộc hoàn toàn vào ngân sách Nhà nước cho hoạt động đào tạo Thể thao đỉnh cao. 

• Đưa hoạt động đào tạo tiếp thị và xây dựng thương hiệu cá nhân vào trong giáo trình đào tạo các VĐV TTTTC để nâng cao kiến thức, cũng như sự hiểu biết, giúp họ có hướng đi bền vững ngay cả sau khi kết thúc sự nghiệp đỉnh cao. Như trường hợp tuyển thủ David Beckham dù đã chia tay Thể thao đỉnh cao từ năm 2014 nhưng thương hiệu cá nhân vẫn đem lại cho anh thu nhập hàng trăm triệu USD mỗi năm. Hay như tại Việt Nam, kiện tướng dancesport Khánh Thi, dù đã rời khỏi thi đấu đỉnh cao nhưng đến nay cô vẫn khai thác rất hiệu quả thương hiệu cá nhân của mình.

• Khuyến khích sự tham gia của nhiều thành phần Kinh tế tư nhân vào việc quản lý, tiếp thị và khai thác TTTTC từ đó tạo ra được nền Kinh tế thực sự sôi động và phát triển. Khi càng có nhiều công ty hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh và tiếp thị Thể thao bài bản thì sẽ càng thu hút được nguồn ngân sách của các doanh nghiệp chi tiêu quảng cáo vào Thể thao để tiếp cận đối tượng khách hàng mục tiêu.

Chỉ khi nào Thể thao được vận hành theo cơ chế thị trường thực sự thì chúng ta mới có được một nền Thể thao đỉnh cao khỏe mạnh và bền vững.

Tác giả: Tiến sĩ Nguyễn Thu Hương