Những vận động viên thể thao ở Thái Lan được định hướng phát triển bằng nhiều chính sách, chiến lược tiến bộ ngay từ nhỏ, điều này cũng góp phần làm tăng sức ảnh hưởng của Thể thao thành tích cao Thái Lan tại khu vực Đông Nam Á.
THỂ THAO HỌC ĐƯỜNG
Học sinh có thể vừa học vừa thi đấu
Thể thao Thái Lan chú trọng vào giai đoạn nền tảng, tìm kiếm tài năng trẻ và bóng đá học đường. Từ năm 2007, Liên đoàn Bóng đá Thái Lan (FAT) đã kết hợp với Bộ Giáo dục nước này phát triển mô hình bóng đá học đường, trẻ em tại xứ sở chùa Vàng được chọn lựa môn thể thao ở trường, và dĩ nhiên bóng đá luôn được ưa thích hàng đầu. Hầu hết các trường học tại Thái Lan, cả địa phương và quốc tế, đều có đội bóng tham dự các giải đấu liên kết với các CLB dành riêng cho các lứa tuổi như U.8, U.10, U.12, U.14… và thường xuyên có những khóa huấn luyện cho học sinh do các HLV có tiếng đứng lớp.
Từ lớp 4 đến lớp 12, mỗi khối đều có một lớp dạy học bóng đá riêng cho những học sinh có năng khiếu được tuyển chọn. Song song với đó là các buổi học văn hóa dành cho các em ăn tập bóng đá. Giấc mơ trở thành cầu thủ chuyên nghiệp của các cậu bé học sinh Thái Lan được chắp cánh từ bậc tiểu học cho đến trung học phổ thông và cả sau này là sinh viên của các trường đại học. Mặt khác, các CLB Bóng đá ở Thái Lan thường có mối liên hệ rất tốt với những CLB châu Âu, điều này giúp cho các cầu thủ trẻ có thêm cơ hội cọ xát, học hỏi, nếu như có năng khiếu, họ có khả năng ra nước ngoài thi đấu.
Ký kết hợp đồng hỗ trợ, kết hợp giữa các CLB và các trường cũng là một mô hình đang giúp bóng đá trẻ Thái Lan phát triển. Thậm chí còn đang diễn ra một cuộc đua ngầm giữa các đội bóng hàng đầu Thái Lan trong việc “bắt tay” hợp tác với các trường học vì đó là cơ hội cho CLB phát hiện ra tài năng trước những đội khác. Nhờ mô hình này, tài nguyên của bóng đá Thái Lan trở nên dồi dào hơn.
Đội bóng liên kết với trường học
CLB MuangThong đã ký hợp đồng với Trường Assumption Thonburi và biến nơi này thành Học viện Bóng đá thứ hai của mình. Mỗi năm MuangThong United tài trợ cho Assumption Thonburi School khoảng 5 triệu baht (3,1 tỉ đồng) để phát triển học viện. Các HLV trẻ được MuangThong gửi đến Assumption Thonburi School, tài trợ các chuyến thi đấu. Đổi lại, gần 100 cầu thủ học sinh tốt nhất của trường thuộc quyền sở hữu của MuangThong United và những viên ngọc quý như Kawin, Sarach được ưu tiên gửi đến đội bóng số hai của Thai Premier League, số kém hơn sẽ ở lại Assumption United. Không chỉ MuangThong United, nhiều CLB lớn khác của Thái Lan cũng có mô hình xây dựng học viện kiểu này, một ngay ở đội bóng, một “ở nhờ” các trường học có sân bãi thể thao tốt. Mục tiêu chính là tuyển chọn nhiều nhất có thể các tài năng bóng đá trưởng thành từ môi trường học đường.
Chỉ một mình MuangThong đã sở hữu đến ba đội bóng trẻ. Không lạ khi Giải hạng nhì Thái Lan có đến cả thảy 83 đội, với không ít đội là “sân sau” của các học viện thuộc những đội bóng hàng đầu Thai Premier League. Điều này tạo ra cơ hội thi đấu rất nhiều cho các cầu thủ trẻ Thái Lan.
Mùa giải năm 2015, Liên đoàn Bóng đá Thái Lan (FAT) lần đầu tiên tổ chức hệ thống giải đấu quốc gia cho hai độ tuổi U-13 và U-15 dưới dạng league (thi đấu vòng tròn, có sân nhà sân khách như giải vô địch quốc gia). Với mô hình này, các cầu thủ trẻ Thái Lan được thi đấu quanh năm và có thêm nhiều cơ hội cọ xát hơn so với dạng đấu cúp như ở Việt Nam.
Ngoài ra, một trong những yếu tố giúp các học sinh phát triển kỹ năng bóng đá chính là việc được cạnh tranh, cọ xát thực tế liên tục ở các giải đấu đa dạng và ở khắp các tỉnh/thành. Thành phần của các đội tham dự được mở rộng từ các học sinh của các trường học, cho đến các cầu thủ thuộc các Học viện đào tạo bóng đá trẻ – vốn đang nở rộ với sự đầu tư từ tư nhân của các cựu ngôi sao Thái Lan và các CLB nước ngoài.
Các trường quốc tế cũng đóng góp vào thành công của bóng đá học đường Thái Lan, trong đó trường quốc tế Ascot (Ascot International Schools) tại Bangkok là một hình mẫu điển hình. Họ mở riêng một Học viện đào tạo bóng đá trẻ có tên Ascot Football Academy (AFA); thành lập các đội trẻ và cử đi tham dự nhiều giải đấu khác nhau, trong cũng như ngoài biên giới Thái Lan. Chính sách của AFA mở cửa với cả những trẻ em bản địa thay vì thu hẹp trong phạm vi người nước ngoài.AFA đang lên kế hoạch tổ chức giải đấu mang tên Super League có tính ngắn hạn, kéo dài tối đa 3 tháng dành cho các trường học, và đặt tham vọng phát triển đưa giải đấu ra nước ngoài. Mục đích chính của AFA là thúc đẩy chương trình phát triển bóng đá trẻ Thái Lan, và giúp trẻ em tại đất nước này tận hưởng niềm yêu thích bóng đá. Tại Thái Lan, những trường học làm bóng đá học đường có tổ chức và quy củ như AFA không hề hiếm.
Học hỏi kinh nghiệm từ các nước có nền bóng đá phát triển hàng đầu châu Á như Hàn Quốc hay Nhật Bản, đưa ra phương châm “Đầu tư thích đáng cho thể thao học đường sẽ gặt hái nhiều quả ngọt cho nền thể thao đỉnh cao” và họ đã thành công bước đầu với cách làm của mình.
DOANH NGHIỆP TÀI TRỢ
Đầu tư vào thể thao là trách nhiệm xã hội gần như bắt buộc của các doanh nghiệp Thái Lan. Cách nay không lâu, 9 công ty lớn của nước này đã chung tay góp hơn 44 triệu USD để sở hữu bản quyền truyền hình World Cup 2018. Nhờ đó, người dân Thái Lan sẽ được xem miễn phí giải đấu số 1 hành tinh này. Các công ty đầu tư vào thể thao có thể kể đến như: SCG, Thai Bev, Tập đoàn Dầu khí quốc gia (PTT) đầu tư vào cầu lông, bóng đá. Tập đoàn Điện lực Thái Lan (PET) gắn bó với bóng chuyền. Nhờ nền tảng tài chính vững vàng, thể thao Thái Lan phát triển cả bề rộng lẫn bề sâu.
Ở môn cầu lông, thể thao Thái Lan cũng chứng kiến mức độ xã hội hóa mạnh mẽ với sự ra đời của Học viện cầu lông SCG nổi tiếng với phương pháp huấn luyện Khoa học thể thao tại Bangkok. Có thể nói, đây là cái nôi của cầu lông Thái Lan, sản sinh ra những tay vợt lừng danh như Boonsak Ponsana – từng đứng hạng 4 đơn nam thế giới, hay Ratchanok Intanon – hiện là tay vợt nữ số 1 thế giới. Học viện cầu lông SCG hiện nay là “ngôi nhà” của hàng chục học viên ưu tú với giấc mơ sẽ trở thành những Intanon hay Ponsana tiếp theo.
Ra đời từ năm 2007, Học viện SCG nằm ở thủ đô Bangkok và liên tục phát triển trong thời gian qua. Và cách đây vài tháng, nơi đây thành lập cơ sở mới với tổng trị giá 240 triệu baht (khoảng 150 tỉ đồng). Học viện mới có trang bị hiện đại với những phòng tập thể lực, phòng tắm nóng – lạnh có giá cả triệu USD. Cơ ngơi này hiện phục vụ cho 40 tay vợt trẻ của Thái Lan, phần đông đều là những người đứng đầu ở mọi lứa tuổi trẻ của cầu lông Thái. Các tay vợt này được chăm lo đầy đủ mọi mặt từ việc ăn ngủ cho đến học hành. Nơi học tập của họ là hai ngôi trường trung học nổi tiếng bậc nhất ở Thái Lan: Wat Suthiwararam (nam) và Si Suriyothai (nữ).
Ông Napapat Prapaitrakul, người quản lý của học viện, cho biết: “Chúng tôi không phải là một CLB, cũng không phải là trung tâm huấn luyện quốc gia. Chúng tôi chỉ tuyển học viên bằng cách lựa chọn những tay vợt trẻ xuất sắc hàng đầu, mời họ đến đây và trải qua một giai đoạn đào tạo đến độ tuổi 20. Sau đó họ có thể thi đấu cho bất kỳ nơi đâu”.
Cụ thể, hằng năm các tuyển trạch viên của học viện đến các giải cầu lông trẻ trên khắp Thái Lan, gặp gỡ và đưa ra lời mời gia nhập học viện. Càng về sau, số lượng người đồng ý càng tăng dần và nơi đây gần như trở thành nơi tập hợp của các tay vợt trẻ hàng đầu Thái Lan. Bắt đầu từ lứa tuổi 10-12, các tay vợt này thường “tốt nghiệp” vào khoảng tuổi 20 và nhanh chóng được các CLB hoặc những đơn vị tỉnh thành ở Thái Lan chào mời.
Ông Prapaitrakul cho biết học viện không hề thu bất kỳ lợi nhuận nào trong việc “cung cấp” tài năng này. Thay vào đó, điều mà tập đoàn này mong muốn là phát triển thương hiệu và tất nhiên họ vẫn là nhà tài trợ chính cho các tay vợt này sau đó.
Ông Prapaitrakul cho biết mỗi năm kinh phí vận hành của học viện vào khoảng 30 triệu baht (khoảng 19 tỉ đồng). Với con số này, kể từ năm 2007, tập đoàn công nghiệp này đã tiêu tốn khoảng 300 tỉ đồng cho học viện cầu lông của mình. Đổi lại cho sự đầu tư mạnh mẽ đó là các lợi ích vô hình từ việc phát triển thương hiệu, còn làng cầu lông Thái Lan thì có được một nhà tài trợ hùng mạnh.
CHÍNH TRỊ
Dòng dõi vua Rama của Thái Lan đều là những nhà thể thao xuất sắc, ham thích thể thao và thường xuyên gửi đến dân chúng những bức thông điệp khuyến khích người dân lập luyện thể thao. Cựu quốc vương Thái Lan Bhumibol Adulyadej từng khẳng định: “Thể thao là yếu tố quan trọng trong sự phát triển của một quốc gia và người dân”. Với quan điểm đó, thể thao luôn giữ được vị trí quan trọng trong sự phát triển của quốc gia này. Không chỉ Hoàng gia Thái Lan, Chính phủ Thái Lan cũng luôn xem thể thao ở một vị trí quan trọng nhằm phát triển con người, góp phần xây dựng đất nước.
Như một truyền thống tốt đẹp, các VĐV Thể thao Thái Lan khi đạt thành tích xuất sắc ở tầm thế giới đều được Văn phòng Chính phủ mời tiếp kiến Thủ tướng. Ngoài việc nhận những phần thưởng có giá trị vật chất, việc trò chuyện với người lãnh đạo cao nhất của Chính phủ Thái Lan cũng góp phần tăng vị thế của các VĐV Thể thao, những người đã bỏ công sức, mồ hôi và cả máu để mang lại vinh quang cho Tổ quốc. Vì thế, VĐV được giới trẻ Thái Lan đánh giá cao trong tốp 5 nghề nghiệp mơ ước ở một khảo sát tầm quốc gia vào năm 2015.
Từ thời cựu Thủ tướng Thaksin Shinawatra, thể thao Thái Lan được đầu tư ở mức cao. Các VĐV quốc gia khi giành được huy chương ở các giải đấu quốc tế đều được tưởng thưởng xứng đáng. Không chỉ nhận được những mức thưởng theo tiêu chuẩn của Chính phủ và dựa vào uy tín của cựu Thủ tướng Thaksin, các doanh nghiệp còn góp phần không nhỏ để động viên các VĐV này. Khi võ sĩ Boxing Somluck Kamsing giành được HCV Olympic đầu tiên cho Thái Lan vào năm 1996, tổng tiền thưởng từ Chính phủ và các mạnh thường quân khoảng khoảng 30 tỷ đồng vào thời điểm đó. Thậm chí cựu Thủ tướng Thaksin Shinawatra còn là người đi đầu trong việc mua CLB bóng đá (Manchester City) ở giải đấu chuyên nghiệp châu Âu để quảng bá hình ảnh Thái Lan và tạo cơ hội phát triển bóng đá nước nhà. Mỗi HCV Olympic, VĐV được thưởng hơn 300.000 USD nhưng số tiền này sẽ được giải ngân trong 20 năm để VĐV có cuộc sống ổn định sau khi giải nghệ.
Với những hỗ trợ, khuyến khích từ thể thao từ chính phủ, rất nhiều thanh thiếu niên ở những gia đình nghèo khó ở Thái Lan được gửi vào những chương trường đào tạo VĐV để họ có thể tìm kiếm cơ hội học tập và phụ giúp gia đình. Trích lời phát biểu của 1 VĐV môn cử tạ: “Tôi theo đuổi môn này không vì tôi yêu thích nó mà để thoát nghèo.”
Các vận động viên thể thao đỉnh cao của Thái Lan có sự phát triển bền vững ngay cả ở thời kỳ hậu đỉnh cao bởi Thái Lan gắn kết thể thao đỉnh cao với trường học, do vậy các vận động viên thể thao thành tích cao của Thái Lan hầu hết đều có trình độ học vấn nền tảng và ý thức rõ về vấn đề thương hiệu cá nhân. Đây là mô hình hết sức hiệu quả mà thể thao thành tích cao của Việt Nam nên nghiên cứu học hỏi.
Tổng hợp ghi chép và phân tích của TS Nguyễn Thu Hương từ các nguồn tư liệu thể thao thế giới.
